Igra se u parku, igra se na pesku, igra se na igralištu. Fudbal je sport za koji su potrebni lopta, dobra ekipa i srce. Ali, da li si se nekad zapitao: kako je nastao fudbal?

Danas je fudbal najpopularnija igra na svetu sa oko 3,5 milijarde navijača, ali pre sto pedeset godina nije ni moglo da se pretpostavi da će ova igra preuzeti svet.

Tabela sadržaja

1. Gde je sve počelo?
2. Kada su određena pravila igre
3. Prvi fudbalski klubovi
4. Globalno širenje fudbala
5. FIFA i druge fudbalske asocijacije
6. Velika fudbalska takmičenja
7. Istorija fudbala u EX YU
8. Šta se desilo u Montevideu?
9. Najveći fudbalski uspesi na velikim takmičenjima

Gde je sve počelo?

Poreklo fudbala možemo da primetimo u drevnim civilizacijama poput Kine, Grčke i Rima, gde su postojale igre koje su uključivale šutiranje lopte. Međutim, moderna verzija fudbala koju danas poznajemo razvila se u Engleskoj tokom 19. veka. 

Tada su se u školama, na univerzitetima, u preduzećima i klubovima širom zemlje igrale različite varijacije fudbala, pri čemu je svaka regija imala svoja pravila i propise.

U ranim danima fudbala, igrači su često igrali grubo i bez mnogo ograničenja. Međutim, stvaranje standarda i pravila omogućilo je igračima da igraju fer i uživaju u poštenijoj igri. Znajući pravila, mogli su da se fokusiraju na svoje veštine i poboljšaju kvalitet igre.

Kada su određena pravila igre?

Predstavnici nekoliko fudbalskih klubova sastali su se 1863. godine u Londonu kako bi stvorili standardni skup pravila koji će se primenjivati na sve klubove. Pravila su bila osnova modernog fudbala, a vremenom su se menjala i propisivana su nova pravila kako bi se prilagodila promenama u igri.

Originalna pravila igre, koja su usvojena na sastanku u Londonu uključivala su važne propise:

• zabranjeno je igranje rukom
• određene su dimenzije terena
• propisano je trajanje utakmice
• ustanovljen je broj igrača u ekipi

Pomenuti sastanak u Londonu je doveo i do osnivanja Fudbalskog saveza (FA), koji i danas predstavlja glavno telo za upravljanje fudbalom u Engleskoj.

Prvi fudbalski klubovi

Jedan od prvih fudbalskih klubova osnovan je 1824. godine u Škotskoj. Klub se zvao “The Foot-Ball Club” i sastojao se od studenata Univerziteta u Edinburgu. Ovaj klub nije bio organizovan u punom smislu te reči, a igrači su se okupljali samo radi igranja fudbala.

Nešto kasnije, 1858. godine, osnovan je prvi fudbalski klub koji je organizovan kao sportsko udruženje. Klub se zvao “Sheffield FC” i osnovali su ga engleski radnici iz grada Šefilda. Ovaj klub bio je prvi koji je uspostavio pravila igre, a jedno od njih je bila i zabrana igranja rukom.

Ubrzo nakon osnivanja “Sheffield FC”, osnovani su i drugi klubovi širom Engleske. Godine 1862. osnovan je “Notts County FC”, prvi fudbalski klub u Notingemu, a tri godine kasnije, 1865, osnovan je “Barnsley FC” u gradu Barnsli.

Mnogi od klubova koji su osnovani na početku modernog fudbala postoje i danas.

Globalno širenje fudbala

Fudbal je počeo da se širi izvan Velike Britanije već tokom 19. veka, prvenstveno u zemljama Britanskog Komonvelta. Raširio se na sve kontinente i u mnogim zemljama sveta je veoma rano dobio status najpopularnijeg sporta. 

Brzina širenja igre, kao i dostizanje visokog standarda u igranju fudbala najviše je mogla da se vidi u zemljama Južne Amerike.

Danas se fudbal igra u svim zemljama sveta i globalno važi za sport sa najviše igrača i navijača.

FIFA i druge fudbalske asocijacije

FIFA (Internacionalna fudbalska asocijacija), predstavlja međunarodno telo za upravljanje fudbalom. Osnovana je 1904. godine, a njeno sedište se nalazi u Švajcarskoj, u Cirihu. FIFA je odgovorna za organizovanje velikih međunarodnih turnira kao što su Svetsko prvenstvo, Evropsko prventstvo, Žensko svetsko prvenstvo i Klupsko svetsko prvenstvo.

Pored FIFA-e, postoje i mnoge druge fudbalske asocijacije i federacije širom sveta koje upravljaju sportom na nacionalnom i regionalnom nivou. Na primer, UEFA (Evropska fudbalska asocijacija) je zadužena za upravljanje fudbalom u Evropi, dok CONMEBOL (Južnoamerička fudbalska konfederacija) obuhvata fudbalske asocijacije u Južnoj Americi. 

Sve fudbalske organizacije igraju važnu ulogu u promovisanju tog sporta širom sveta i unapređivanju igre na svim nivoima.

Velika fudbalska takmičenja

Fudbal obeležavaju i velika međunarodna takmičenja koja privlače milijarde gledalaca širom sveta. Najveće i najprestižnije od ovih takmičenja je Svetsko prvenstvo, koje se održava svake četiri godine u organizaciji FIFA-e. Ovo takmičenje privlači najbolje fudbalere iz celog sveta i predstavlja vrhunac praćenja fudbala kada je reč o navijanju i praćenju televizijskog prenosa.

Pored Svetskog prvenstva, postoje i drugi veliki turniri poput:

• Evropsko prvenstvo
• Afrički kup nacija
• Kup Konfederacija
• Liga Šampiona
• Liga Evropa

Svaki od ovih turnira privlači veliki broj gledalaca.

Za navijače, veliki turniri nisu samo prilika da vide najbolje fudbalere na svetu kako se takmiče, već i mogućnost da se povežu sa drugim navijačima i dožive jedinstvenu atmosferu koja prati velika takmičenja.

Istorija fudbala u EX YU

Fudbal ima dugu istoriju u bivšoj Jugoslaviji, gde je bio jedan od najpopularnijih sportova. Mnogi klubovi i igrači iz ovog regiona ostavili su neizbrisiv trag u istoriji svetskog fudbala. Najstariji fudbalski klubovi u bivšoj Jugoslaviji osnovani su krajem 19. i početkom 20. veka. 

Među prvim klubovima u Jugoslaviji su:

• Bačka iz Subotice
• Šumadija iz Kragujevca
• Hajduk iz Splita
• HŠK Građanski iz Zagreba
• Hermes iz Ljubljane
• FK Bosna iz Sarajeva
• FK Makedonija iz Skoplja
• BSK iz Beograda
• Jugoslavija iz Beograda
• FK Lovćen iz Crne Gore

Najstariji klubovi u Jugoslaviji predstavljaju deo bogate fudbalske tradicije ovog regiona.

Šta se desilo u Montevideu?

Jugoslavija je na Svetskom prvenstvu u Montevideu u Urugvaju 1930. godine ostvarila jedan od najvećih uspeha u istoriji jugoslovenskog fudbala. Iako je na turniru učestvovalo samo 13 zemlalja, ovo takmičenje smatra se prvim svetskim prvenstvom. Jugoslavija se plasirala na turnir zahvaljujući svojim dobrim igrama u kvalifikacijama, a na samom turniru postigla je neke od najvećih pobeda u istoriji jugoslovenskog fudbala.

Jugoslavija je u grupnoj fazi turnira savladala Brazil (2:1) i Meksiko (4:0), a poražena je samo od Argentine (2:4). U polufinalu je usledio poraz od Urugvaja i Jugoslavija je ispala iz takmičenja. Tada još nije bila ustanovljena utakmica za treću poziciju, te je ona pripala Jugoslaviji jer je Urugvaj pobedio u finalu.

Najveći uspesi na velikim takmičenjima

Pored osvojenog trećeg mesta na Svetskom prvenstvu u Urugvaju 1930, Jugoslavija je imala nekoliko velikih uspeha na međunarodnim takmičenjima. Jedan od njih je osvajanje srebrne medalje na Evropskom prvenstvu 1960. godine u Francuskoj. U finalu su igrači Jugoslavije izgubili od Sovjetskog Saveza sa 2:1, ali su uspeli da ostvare veliki uspeh i postanu jedna od najboljih selekcija u Evropi.

Jugoslavija je takođe osvojila bronzu na Evropskom prvenstvu 1968. godine u Italiji, nakon što je pobedila Englesku u utakmici za treće mesto. Na Svetskom prvenstvu 1990. godine u Italiji, Jugoslavija je stigla do četvrtfinala, gde je poražena od Argentine nakon jedne od najuzbudljivijih utakmica u istoriji Svetskog prvenstva.

Što se tiče klupskih takmičenja, ubedljivo najveći uspeh postigla je Crvena Zvezda 1991. kada je u finalu pobedila Olimpik iz Marseja na penale (5:3) i postala evropski šampion. Iste godine, Zvezda postaje i svetski šampion pobedivši Čileanski Kolo-Kolo 3:0.

Ovi uspesi su pokazali da je jugoslovenski fudbal imao kvalitet i talenat koji su mogli da pariraju najboljim timovima u svetu.

Kao što možemo videti u ovom članku, fudbal je kroz istoriju ujedinjavao, osnaživao i ohrabrivao kako pojedince tako i države. Kao rezultat toga, fudbal nije samo igra, već globalni fenomen sa ogromnim političkim, nacionalnim i ekonomskim uticajem u celom svetu.